Mụn nội tiết: Những điều bạn cần biết

Mụn trứng cá do nội tiết tố thường được gọi đơn giản là mụn nội tiết. Vì nó là hậu quả không mong muốn của việc cơ thể phản ứng để đáp ứng với sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là sự gia tăng nội tiết tố androgen, chẳng hạn như testosterone.

Sự gia tăng nồng độ androgen đẩy mạnh quá trình sản sinh bã nhờn, thay đổi hoạt động của tế bào da, gây viêm nhiễm và tạo điều kiện cho vi khuẩn gây mụn Propionibacterium acnes (P. acnes) phát triển, dẫn đến hình thành mụn trứng cá.

Các tổn thương hoặc nốt mụn có mức độ nghiêm trọng khác nhau thường ảnh hưởng đến mặt và phần trên cơ thể. Mụn trứng cá là một tình trạng phổ biến và có thể điều trị được.

Mụn trứng cá là gì?

Mụn trứng cá là một tình trạng của da xảy ra khi cơ thể tạo ra bã nhờn dư thừa, một loại dầu khiến da không bị khô và chất này kết tụ lại với các tế bào da chết trong lỗ chân lông.

Khi mà sự tắc nghẽn xảy ra ở lỗ chân lông thì sẽ có thể hình thành mụn trứng cá tại đó.

Các tổn thương trên da do mụn hình thành bao gồm mụn không viêm như mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn ẩn, mụn cám.

Các loại tổn thương khác nghiêm trọng hơn là các mụn sưng viêm, bao gồm:

• mụn bọc
• mụn mủ
• mụn sẩn
• mụn nang

Bốn loại tổn thương này, với kích thước và mức độ nghiêm trọng ngày càng tăng, hình thành khi vi khuẩn xâm nhập vào các điểm bít tắc. Vi khuẩn gây ra phản ứng viêm từ hệ thống miễn dịch.

Mụn trứng cá là tình trạng da phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Học viện Da liễu Hoa Kỳ (AAD) ước tính rằng tại bất kỳ thời điểm nào, có thể có tới 50 triệu người ở Hoa Kỳ bị mụn trứng cá.

Mụn nội tiết tố là gì?

Mụn trứng cá do nội tiết tố không phải là một thuật ngữ được sử dụng trong nghiên cứu y tế hoặc các bác sĩ, nhưng nó có thể được sử dụng trên internet, trên các tạp chí hoặc bởi những người bán các sản phẩm trị mụn.

Một lý do mà mọi người có thể gọi nó là mụn nội tiết tố là do nó phổ biến nhất ở thanh thiếu niên trải qua những thay đổi nội tiết tố của tuổi dậy thì.

Các triệu chứng mụn nội tiết

Các triệu chứng mụn trứng cá do nội tiết có thể bao gồm:

• mụn đầu trắng
• mụn đầu đen
• mụn sẩn
• mụn mủ
• mụn nang
• mụn bọc

Mụn đầu trắng và mụn đầu đen không bị viêm và không gây sưng tấy. Nếu bị viêm, chúng có thể trở thành mụn nang hoặc mụn mủ. Các tổn thương bị viêm có thể đau, nhức và đỏ.

Vị trí mụn thường xuất hiện trên các vùng cơ thể như sau:

• khuôn mặt
• vùng cổ
• vùng lưng
• vùng vai
• vùng ngực

Mụn nội tiết thường xuất hiện trên trán nhiều hơn các phần khác của khuôn mặt (như mụn má) vì mức độ bã nhờn ở khu vực này cao hơn. Ngoài ra mụn ở cằm hay mụn ở lưng cũng khá phổ biến.

Mụn nội tiết được cho là ảnh hưởng đến 80% những người trong độ tuổi từ 11 đến 30, và đặc biệt là từ 14 đến 19 tuổi. Một số người vẫn tiếp tục bị mụn trứng cá sau 30 tuổi.

Trong thời kỳ mang thai và xung quanh thời kỳ mãn kinh, sự thay đổi nội tiết tố một lần nữa có thể gây mụn cho chị em phụ nữ.

Nguyên nhân gây mụn nội tiết

Có 4 yếu tố chính đằng sau sự hình thành các tổn thương do mụn trứng cá. Nội tiết tố là một yếu tố chính, đó có thể là lý do tại sao một số người gọi nó là mụn nội tiết tố.

Bốn yếu tố liên quan được coi là nguyên nhân gây mụn cơ bản bao gồm:

1. Sản sinh hormone testosterone tăng lên trong tuổi dậy thì. Điều này khiến da nhờn vì nó làm tăng tiết bã nhờn, chất nhờn tiết ra ở chân lông để bảo vệ và bôi trơn da
2. Các nang lông bị tắc nghẽn, hình thành mụn trứng cá hoặc “lỗ chân lông bị tắc”. Quá trình sản sinh quá mức của các tế bào da được đẩy lên và mất đi khỏi bề mặt cũng góp phần vào quá trình này.
3. Mụn không viêm như mụn đầu trắng, mụn đầu đen có thể trở nên tồi tệ hơn do nhiễm vi khuẩn.
4. Hệ thống miễn dịch phản ứng với vi khuẩn, dẫn đến sưng viêm.

Không phải tất cả mụn nội tiết đều bị viêm. Mụn đầu đen và mụn đầu trắng – có thể không bị viêm. Mụn nặng hơn là bị sưng viêm và ở các dạng mụn sẩn, mụn mủ, mun bọc và mụn nang – theo thứ tự mức độ nghiêm trọng tăng dần.

Vai trò của hormone trong việc hình thành mụn nội tiết

Mụn trứng cá do nội tiết có thể được gọi là mụn nội tiết tố vì nguyên nhân gây mụn chính là hormone testosterone.

Mức testosterone tăng lên trong những năm thanh thiếu niên như một phần của tuổi dậy thì. Điều này gây ra sự phát triển của nam giới ở trẻ em trai và tạo ra sức mạnh cơ và xương ở trẻ em gái.

Nội tiết tố còn có tác dụng tăng tiết bã nhờn ở chân lông. Điều này là do các tuyến tiết ra dầu nhạy cảm với testosterone.

Các hormone khác cũng góp phần gây ra mụn nội tiết. Đối với phụ nữ, những thay đổi nội tiết tố liên quan đến mang thai hoặc chu kỳ kinh nguyệt cũng có thể gây ra mụn trứng cá. Nồng độ estrogen giảm có thể làm tăng nguy cơ bị mụn trứng cá trong thời kỳ mãn kinh.

Tuy vậy vai trò của progesterone vẫn chưa rõ ràng.

Các tình trạng ảnh hưởng đến mức độ hormone, ví dụ như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) có thể gây ra mụn nội tiết.

Mụn trứng cá trong thời kỳ mãn kinh

Theo AAD, ngày càng có nhiều phụ nữ báo cáo bị mụn nội tiết ở độ tuổi thanh thiếu niên và ở độ tuổi 30, 40 và 50. Hầu hết các trường hợp mụn nội tiết ở nữ giới ở mức độ nhẹ đến trung bình.

Hầu hết mụn trứng cá ở nữ giới trưởng thành xuất hiện từ tuổi dậy thì đến sau 24 tuổi, trong khi đó 20 đến 40 phần trăm các trường hợp bắt đầu có mụn sau tuổi dậy thì.

Không rõ tại sao lại như vậy, nhưng một số thay đổi nếp sống, chế độ sinh hoạt trong cuộc sống có thể gây bùng phát mụn.

Sự dao động mất cân bằng nội tiết tố có thể dẫn đến mụn trứng cá trong thai kỳ và khoảng thời gian mãn kinh.

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng những phụ nữ bị mụn trứng cá trong thời kỳ mãn kinh thường có nồng độ androgen trong giới hạn bình thường, nhưng lượng estrogen lại giảm.

Có thể sự mất cân bằng này làm phát sinh các đợt mụn. Khi hormone đạt đến “điểm tới hạn”, tỷ lệ hormone mới dẫn đến kích thích thêm các tuyến bã nhờn, gây bùng phát.

Mức độ nghiêm trọng của mụn nội tiết

Mụn nội tiết có thể nhẹ, trung bình hoặc nặng. Có thể phân loại mụn trứng cá do nội tiết thành các loại như sau:

• Mụn nội tiết nhẹ chủ yếu liên quan đến mụn đầu đen và mụn đầu trắng và thường không cần sự trợ giúp của bác sĩ. Có ít hơn 20 đầu mụn, hoặc 15 tổn thương viêm, hoặc tổng số 30 tổn thương.
• Mụn nội tiết vừa phải bao gồm cả tổn thương viêm và không viêm, một số có thể để lại sẹo. Có 20 đến 100 đầu mụn, hoặc 15 đến 50 tổn thương viêm, hoặc tổng số 30 đến 125 tổng số tổn thương
• Mụn nội tiết nặng có các tổn thương viêm lan rộng. Nó có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cả ngoại hình và tâm lý người bị mụn, và nó có thể để lại di chứng là gây ra sẹo mụn hoặc thâm mụn.

Tất cả các dạng mụn trứng cá do nội tiết đều có thể gây tác hại về mặt tâm lý, thậm chí đến mức trầm cảm.

Ngay cả mụn nội tiết nhẹ cũng có thể ảnh hưởng đến sự tự tin của một người. Điều này không chỉ là do vẻ ngoài của nó, mà còn là thực tế rằng nó thường ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi khi họ bắt đầu phát triển các mối quan hệ.

Những lầm tưởng về nguyên nhân gây ra mụn

Có nhiều lầm tưởng về nguyên nhân gây ra mụn trứng cá cũng như mụn nội tiết.

Không có bằng chứng khoa học cho thấy bất kỳ nguyên nhân nào sau đây gây ra mụn trứng cá:

• vệ sinh kém (tuy vậy thực tế cho thấy nếu bạn vệ sinh da sạch sẽ thì tình trạng mụn có giảm đáng kể)
• sô cô la và các yếu tố ăn kiêng khác, bao gồm các loại hạt hoặc thực phẩm nhiều dầu mỡ
• thủ dâm hoặc quan hệ tình dục

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra mối liên hệ yếu giữa mụn trứng cá và các sản phẩm sữa – và đặc biệt là sữa tách béo.

Ngoài ra còn có bằng chứng liên kết mụn trứng cá với chế độ ăn uống chứa nhiều thực phẩm có chỉ số đường huyết cao. Chúng bao gồm các loại carbohydrate đơn giản, được tìm thấy trong bánh mì trắng, khoai tây chiên và khoai tây trắng, và đồ uống có đường.

Những thực phẩm này có thể làm tăng lượng đường trong máu, và điều này có thể tác động đến lượng hormone, sau đó tác động đến nguy cơ phát triển mụn trứng cá.

Cách điều trị mụn nội tiết bằng phương pháp tự nhiên

Thuốc thảo dược là những ví dụ về phương pháp điều trị bổ sung và thay thế khá hiệu quả dành cho mụn nội tiết. Chúng khá an toàn nhưng hiệu quả thường sẽ lâu hơn các biện pháp trị mụn chuyên sâu.

Dầu cây trà, bột nghệ, lá tía tô, húng quế đinh hương… là những ví dụ điển hình cho những nguyên liệu tự nhiên trị mụn này.

Lời khuyên thiết thực cho những người bị mụn

Lời khuyên về việc tự chăm sóc mụn có thể giúp giải quyết vấn đề hoặc tránh làm cho nó trở nên tồi tệ hơn.

Các mẹo chăm sóc cho da mụn bao gồm:

• làm sạch da nhẹ nhàng hàng ngày không quá hai lần một ngày và sau khi đổ mồ hôi
• sử dụng xà phòng hoặc chất tẩy rửa nhẹ và nước ấm, không phải nước nóng
• không sử dụng tẩy tế bào chết thô ráp hoặc tẩy tế bào chết
• tránh chà, nhặt hoặc cạo mụn, vì làm như vậy có thể khiến chúng trở nên trầm trọng hơn và có thể gây viêm
• mọi người nên tránh trang điểm, hoặc sử dụng mỹ phẩm gốc nước được đánh dấu là không gây mụn
• nếu có thể, tránh môi trường có độ ẩm cao gây đổ mồ hôi nhiều

Lưu ý là rửa mặt quá nhiều cũng không tốt cho mụn trứng cá. Rửa và chà quá nhiều có thể làm mất dầu trên da và làm da bị kích ứng nhiều hơn. Da có thể phản ứng bằng cách tiết ra nhiều dầu hơn và do đó, tình trạng mụn trở nên tồi tệ hơn.

Cách trị mụn trứng cá nội tiết

Mụn nội tiết được điều trị tùy theo mức độ nghiêm trọng. Mụn nội tiết nhẹ có thể được điều trị bằng các sản phẩm trị mụn không kê đơn cũng như các loại thuốc do bác sĩ cung cấp.

Không có phương pháp điều trị nhanh chóng nào cho mụn. Tất cả các phương pháp điều trị mất nhiều tuần để cho thấy hiệu quả.

Điều trị không kê đơn

Các phương pháp điều trị mụn nhẹ có sẵn mà không cần kê đơn bao gồm chất làm sạch da kháng khuẩn. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu khoa học nào cho thấy mụn nội tiết là do vệ sinh kém.

Benzoyl peroxide là một loại thuốc bôi không kê đơn có thể hữu ích. Các loại thuốc không kê đơn khác có sẵn nhưng ít bằng chứng về hiệu quả tốt.

Trong khi sử dụng thuốc trị mụn, mọi người nên tránh ánh nắng trực tiếp và giường tắm nắng, vì lúc này da có thể nhạy cảm hơn với tia UV.

Điều trị mụn nội tiết vừa và nặng

Các bác sĩ có thể giúp những người có mụn nội tiết giảm tình trạng mụn kịp thời tránh việc có thể dẫn đến sẹo mụn hay thâm mụn.

Mụn trứng cá do nội tiết vừa phải có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh uống. Ví dụ như:

• tetracyclin
• minocycline
• erythromycin
• doxycycline

Thuốc kháng sinh trị mụn trứng cá thường cần được tiếp tục trong 3 tháng để có kết quả đầy đủ. Thuốc kháng sinh tại chỗ cũng như thuốc uống cũng có thể được kê đơn.

Những phụ nữ bị mụn trứng cá trung bình không đáp ứng với thuốc kháng sinh uống có thể được chỉ định liệu pháp kháng nội tiết tố androgen hoặc thuốc ngừa thai.

Thuốc trị mụn Istotretinoin

Mụn trứng cá nặng bao gồm mụn nội tiết có thể cần điều trị theo đơn, ví dụ như thuốc isotretinoin.

Đây là một phương pháp điều trị bằng đường uống cần được thực hiện trong 16 đến 20 tuần. Nó rất hiệu quả đối với mụn trứng cá nặng, nhưng nó có tác dụng phụ và việc sử dụng nó phải được theo dõi.

Điều quan trọng là không sử dụng isotretinoin nếu bạn đang có ý định mang thai hoặc nếu bạn đang hoặc có thể mang thai, vì có nguy cơ cho thai nhi.

Phụ nữ phải thử thai trước khi bắt đầu dùng thuốc và sử dụng các biện pháp tránh thai đáng tin cậy trước và trong khi sử dụng thuốc.

Phụ nữ có quan hệ tình dục trong độ tuổi sinh đẻ phải sử dụng hai hình thức tránh thai trước, trong và sau khi điều trị bằng isotretinoin.

Những người bị mụn trứng cá nặng cần sử dụng isotretinoin phải được sự đồng ý và kê đơn của bác sĩ da liễu.

Mụn nang và tiêm triamcinolone

Mụn nội tiết cũng có thể ở dạng mụn nang. Đây là dạng mụn trứng cá nặng nhất, có thể được điều trị bằng cách tiêm corticosteroid gọi là triamcinolone. Việc tiêm thuốc này vào vùng tổn thương nhằm mục đích giảm sẹo do viêm.

Các phương pháp trị mụn khác

Bác sĩ da liễu có thể đề nghị hoặc sử dụng một hoặc kết hợp các loại sau:

• laser và liệu pháp ánh sáng
• peeling da hóa học
• lấy nhân mụn chuẩn y khoa

Việc tiêm thuốc có thể làm giảm kích thước của mụn nang lớn nếu cần thiết phải làm như vậy.

Liệu pháp nội tiết tố cho phụ nữ trưởng thành bị mụn

Điều trị mụn nội tiết ở phụ nữ trưởng thành cũng giống như những người khác. Các lựa chọn khác bao gồm liệu pháp hormone.

Chúng bao gồm thuốc tránh thai vì nó có thể giúp làm sạch mụn ở phụ nữ. Những loại được FDA chấp thuận có chứa ethinyl estradiol.

Thuốc tránh thai uống có thể được sử dụng một mình hoặc với một loại thuốc kháng androgen.

Những người có một số tình trạng sức khỏe không nên sử dụng thuốc uống tránh thai, bao gồm:

• tiền sử ung thư vú
• cơn đau tim hoặc đột quỵ trước đó
• tiền sử có cục máu đông
• tăng huyết áp không kiểm soát được
• chảy máu âm đạo bất thường

Cũng như với isotretinoin, những người sử dụng liệu pháp nội tiết sẽ cần theo dõi thường xuyên để đảm bảo an toàn cho việc điều trị.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ da liễu

Ý kiến của một bác sĩ chuyên về các bệnh lý về da được gọi là bác sĩ da liễu là cần thiết nếu bạn bị mụn trứng cá nặng bao gồm mụn nội tiết.

Mọi người nên đi khám bác sĩ và có lẽ là bác sĩ chuyên khoa da liễu nếu:

• có rất nhiều mụn
• có những tổn thương nghiêm trọng
• có nguy cơ để lại sẹo mụn
• có nguy cơ ảnh hưởng đến sắc tố như để lại thâm mụn

Nếu sự xuất hiện của mụn trứng cá ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của mọi người, thì họ cũng nên tìm kiếm sự trợ giúp từ các bác sỹ da liễu.